ศึกษาชีวิตพืช เรื่อง พืชดอก dy krupatty

พืชดอก

                พืชดอก  คือ พืชที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้วจะออกดอก  และอาศัยดอกในการสืบพันธุ์  ซึ่งทำให้สามารถเกิดเป็นพืชต้นใหม่ได้  ดอกของพืชจึงมีหน้าที่ในการสืบพันธุ์

1. ส่วนประกอบของดอก

                ดอกของพืชแต่ละชนิดมีลักษณะแตกต่างกัน   โดยทั่วไปดอกของพืชประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ 4 ส่วนดังนี้

1. เกสรเพศเมีย   ทำหน้าที่สร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศเมียในดอกชบา  รังไข่และก้านเกสรเพศเมียติดกัน แต่ยอดเกสรเพศเมียแยกจากกัน

2. เกสรเพศผู้  ทำหน้าที่สร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ในดอกชบา  เกสรเพศผู้อยู่ติดกันและมีหลายอัน

3. กลีบดอก  ทำหน้าที่ห่อหุ้มเกสรขณะที่เกสรยังอ่อนอยู่มักมีสีสันสวยงาม  หรือมีกลิ่นหอม  เพื่อช่วยล่อแมลงให้มาผสมเกสร

4. กลีบเลี้ยง  ทำหน้าที่ห่อหุ้มส่วนของดอกในขณะที่ยังตูมอยู่  เพื่อป้องกันอันตรายจากแมลง

จากการสำรวจดอกไม้ชนิดต่าง  ๆ จะพบว่า  ดอกไม้บางชนิดมีส่วนประกอบครบทั้ง  4  ส่วน แต่บางชนิดมีส่วนประกอบไม่ครบ 4 ส่วน  เราจึงจำแนกประเภทของดอกไม้  โดยใช้ส่วนประกอบของดอกไม้เป็นเกณฑ์ได้  ดังนี้

1. การจำแนกดอกของพืช โดยใช้ส่วนประกอบของดอกเป็นเกณฑ์ ดังนี้
- ดอกสมบูรณ์ มีส่วนประกอบครบ 4 ส่วน คือ กลีบเลี้ยง   กลีบดอก    เกสรเพศผู้  และ  เกสรเพศเมีย ตัวอย่างเช่น                                                                                          

ดอกบัว

     

ดอกพริก

        

       - ดอกไม่สมบูรณ์เพศ มีส่วนประกอบไม่ครบ 4 ส่วน ตัวอย่างเช่น 

ดอกมะระ

ดอกตำลึง

2. การจำแนกดอกของพืช โดยใช้เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียเป็นเกณฑ์ ดังนี้

       - ดอกสมบูรณ์เพศ มีเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียอยู่ในดอกเดียวกัน ตัวอย่างเช่น

ดอกกุหลาบ

ดอกชบา

        - ดอกไม่สมบูรณ์เพศ มีเกสรเพศผู้หรือเกสรเพศเมียเพียงอย่างเดียวในดอกหนึ่งดอก ตัวอย่างเช่น

ดอกบวบ

ดอกมะละกอ

2. การสืบพันธุ์ของพืชดอก

        เมื่อพืชดอกเจริญเติบโตเต็มที่จะเริ่มออกดอก  ภายในดอกมีการสร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้  (ละอองเรณ)  เก็บไว้ในอับเรณู  ส่วนเกสรเพศเมียจะมีรังไข่  และภายในรังไข่มีออวุล   ซึ่งทำหน้าที่เก็บเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย (เซลล์ไข่) เอาไว้  เพื่อใช้ในการสืบพันธุ์  ซึ่งการสืบพันธุ์ลักษณะนี้  เรียกว่า  การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ  ดังนั้น  ส่วนประกอบของดอกที่ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์  ได้แก่  เกสรเพศผู้  และเกสรเพศเมีย

       ส่วนประกอบของเกสร มีดังนี้

       - ส่วนประกอบของเกสรเพศผู้

 

       เกสรเพศผู้  เป็นส่วนที่อยู่ถัดเข้ามาจากชั้นกลีบดอก  เป็นอวัยวะสร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้  เกสรเพศผู้มักมีอยู่หลายอัน ในแต่ละอันจะประกอบด้วย

• ก้านอับชูเรณู
• อับเรณู
• ละอองเรณ

      - ส่วนประกอบของเกสรเพศเมีย

              เกสรเพศเมีย  เป็นส่วนที่อยู่ในชั้นในสุด  ทำหน้าที่สร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย   เกสรเพศเมียประกอบด้วย

• ยอดเกสรเพศเมีย
• รังไข่
• ออวุล

ดังแผนภาพด้านล่าง

โครงสร้างและการสืบพันธุ์ของพืชดอก

           การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเริ่มจากการถ่ายละอองเรณู  เมื่อละอองเรณูตกลงบนยอดเกสรเพศเมีย  และได้รับอาหารที่ยอดเกสรเพศเมีย  จะงอกหลอดแทงเข้าไปตามก้านเกสรเพศเมียของรังไข่  และเข้าไปผสมกับเซลล์ไข่ภายในออวุล  เกิดการปฏิสนธิ ดังภาพด้านล่าง

การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศของพืชดอก

            

             หลังจากการปฏิสนธิ  ยอดและก้านชูเกสรเพศเมียก็เหี่ยวลง กลีบเลี้ยง  กลีบดอก  เกสรเพศผู้  และเกสรเพศเมีย  ก็จะแห้งแล้วร่วงหลุดไป  ส่วนรังไข่และออวุลจะมีการเจริญเติบโตต่อไป  โดยรังไข่เจริญกลายเป็นผล  ออวุลเจริญไปเป็นเมล็ด  ภายในเมล็ดจะเก็บต้นอ่อนปละเก็บสะสมอาหารไว้ภายใน  เพื่อเกิดเป็นต้นใหม่ต่อไป

รังไข่ที่มีออวุลเดียว  จะมีเมล็ดในผลเพียงเมล็ดเดียว

รังไข่ที่มีหลายออวุล จะมีเมล็ดอยู่ในผลจำนวนมาก

เกร็ดวิทย์ - น่ารู้

เรื่อง การถ่ายละอองเรณู

    การถ่ายละอองเรณู  คือ  การที่ละอองเรณูไปตกลงบนยอดเกสรเพศเมีย  การถ่ายละอองเรณูเกิดได้  2 ลักษณะ

• การถ่ายละอองเรณูในดกเดียวกัน
• การถ่ายละอองเรณูข้ามดอก

     กระบวนการถ่ายละอองเรณูจะเกิดขึ้นได้ต้องอาศัยตัวกลางพาไป  ได้แก่  ลม  น้ำ  มนุษย์  สัตว์  เช่น  ผีเสื้อ  ผึ้ง  ค้างคาว  นก 

  การปฏิสนธิ  คือ  การที่เซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ (ละอองเรณู) ผสมกับเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย (เซลล์ไข่)